Veelvoorkomende complicaties bij blaaskatheters 

 

Signaleren, voorkomen en handelen – een praktische gids voor verpleegkundigen. Voor verpleegkundigen is het essentieel om deze complicaties te herkennen, preventieve maatregelen toe te passen, en correct te handelen bij afwijkingen. Dit artikel biedt een overzicht van de meest voorkomende problemen bij kathetergebruik, hun oorzaken, symptomen en evidence-based adviezen voor de praktijk. 

 

 

Veelvoorkomende complicaties bij blaaskatheters 

 

Signaleren, voorkomen en handelen – een praktische gids voor verpleegkundigen 

Blaaskatheters vormen een belangrijk onderdeel van de urologische zorg. Ze ondersteunen de urinelozing bij patiënten die tijdelijk of blijvend niet zelfstandig kunnen plassen. Ondanks hun nut zijn blaaskatheters niet zonder risico. Een onzorgvuldige omgang of langdurige toepassing kan leiden tot een reeks complicaties, variërend van milde irritaties tot ernstige infecties. 

Voor verpleegkundigen is het essentieel om deze complicaties te herkennen, preventieve maatregelen toe te passen, en correct te handelen bij afwijkingen. Dit artikel biedt een overzicht van de meest voorkomende problemen bij kathetergebruik, hun oorzaken, symptomen en evidence-based adviezen voor de praktijk. 

 

1. Urineweginfectie (Urinary Tract Infection - UTI) 

 

Wat is het? 

Urineweginfecties zijn veruit de meest voorkomende complicatie bij blaaskatheters, vooral bij langdurige katheterisatie. De aanwezigheid van een katheter vergroot de kans op kolonisatie van bacteriën, vooral wanneer het systeem niet steriel of gesloten blijft. 

 

Risicofactoren 

 

• Verblijfskatheter langer dan 3–7 dagen 

• Onvoldoende handhygiëne 

• Manipulatie van het kathetersysteem 

• Terugstroming van urine uit de opvangzak 

• Lage weerstand of onderliggende ziekte (diabetes, immuundeficiëntie) 

 

Symptomen 

 

• Troebele, sterk ruikende urine 

• Koorts of subfebriele temperatuur 

• Blaaskrampen 

• Pijn in de onderbuik 

• Verwardheid of delier (bij ouderen) 

 

Preventie 

 

• Behoud een gesloten, steriel opvangsysteem 

• Dagelijks katheterzorg uitvoeren met schone technieken 

• Voldoende vochtinname stimuleren 

• Vermijd onnodige katheterisatie 

• Vermijd knikken of ophoping van urine 

 

Verpleegkundige interventie 

 

• Observeer dagelijks op tekenen van infectie 

• Leg afwijkingen vast in het dossier 

• Verwijs bij vermoeden van UTI naar arts voor kweek en behandeling 

 

2. Katheterobstructie 

 

Wat is het? 

Bij obstructie is de katheter verstopt en wordt urine onvoldoende of helemaal niet afgevoerd. Dit kan leiden tot overrekking van de blaas, pijn en mogelijke schade aan de urinewegen. 

 

Oorzaken 

 

• Afscheiding, slijm of bloedstolsels 

• Blaasgruis of stenen 

• Dichte urine (bij lage vochtinname) 

• Fibrinedraden bij infectie of blaascarcinoom 

• Onjuiste maatvoering katheter 

 

Symptomen 

 

• Verminderde of geen urinelozing 

• Overvolle opvangzak met geringe afvoer 

• Blaaspijn of onrust 

• Lekkage langs de katheter 

• Blaaskrampen 

 

Preventie 

 

• Voldoende hydratie stimuleren (tenzij contra-indicatie) 

• Regelmatig controleren op doorloop en ligging 

• Gebruik katheters met passende diameter 

• Blaasspoeling bij indicatie postoperatief 

 

Interventie 

 

• Controleer op knik in de slang of compressie 

• Spoel de katheter met NaCl 0,9% bij stolsels (indien bevoegd en bekwaam) 

• Verwijder en vervang bij aanhoudende obstructie 

• Meld obstructies tijdig aan arts of specialist 

 

3. Blaaskrampen 

 

Wat is het? 

Blaaskrampen of detrusorkrampen ontstaan wanneer de blaas zich onwillekeurig samentrekt, ondanks aanwezigheid van een katheter. Het voelt als scherpe, stekende pijn in de onderbuik of het bekken. 

 

Oorzaken 

 

• Te grote ballon 

• Irritatie van de blaaswand 

• Infectie of lokale ontsteking 

• Te lange katheter in de blaas 

• Overvulling van de opvangzak 

 

Symptomen 

 

• Pijnlijke krampen in de onderbuik 

• Lekkage van urine langs de katheter 

• Onrust of agitatie 

• Onwillekeurige aandrang 

 

Preventie 

 

• Gebruik de juiste ballonmaat (meestal 10 ml, tenzij anders voorgeschreven) 

• Regelmatig legen van de opvangzak 

• Vermijd te diepe ligging van de katheter 

• Bij langdurig gebruik: suprapubische katheter overwegen 

 

Interventie 

 

• Controleer ligging van katheter 

• Overweeg ballon leeg te laten lopen en opnieuw op te vullen 

• Bespreek medicamenteuze behandeling (anticholinergica) met arts 

• Signaleer mogelijke infectie 

 

4. Urethrale schade 

Wat is het? 

Schade aan de plasbuis of blaas kan optreden bij verkeerd inbrengen, verkeerd gefixeerde katheters of langdurig gebruik. Vooral bij mannen met prostaathypertrofie of bij vrouwen na menopauze is het risico verhoogd. 

 

Oorzaken 

 

• Forceren tijdens inbrengen 

• Onjuiste maat of stijf materiaal 

• Langdurige druk op urethrawand 

• Onjuiste fixatie (bij trekken aan slang) 

 

Symptomen 

 

• Bloed bij urine of op de katheter 

• Pijn bij inbrengen of verwijderen 

• Urinelekkage 

• Moeite met katheterinbreng 

 

Preventie 

 

• Zorg voor voldoende glijmiddel 

• Gebruik geschikte katheterdiameter en materiaal 

• Laat patiënt ontspannen bij inbrengen 

• Fixeer katheter op dij- of buikwand, afhankelijk van ligging 

 

Interventie 

 

• Bij bloedingen: katheter tijdelijk verwijderen of arts raadplegen 

• Start wondzorg bij huidbeschadiging 

• Bij herhaaldelijke schade: suprapubische plaatsing overwegen 

 

5. Lekkage van urine 

 

Wat is het? 

Lekkage treedt op wanneer urine langs de katheter stroomt in plaats van via de slang. Dit is niet alleen oncomfortabel, maar kan wijzen op onderliggende problemen zoals obstructie, infectie of blaasactiviteit. 

 

Oorzaken 

 

• Verstopte of slecht geplaatste katheter 

• Blaaskrampen 

• Te volle opvangzak 

• Katheter van verkeerde maat 

• Urineretentie ondanks katheter 

 

Symptomen 

 

• Natte kleding of beddengoed 

• Sterke geur 

• Huidirritatie of maceratie 

• Onrust bij patiënt 

 

Preventie 

 

• Regelmatige controle van afvoer en opvangzak 

• Tijdig legen van opvangzak 

• Aandacht voor ballonplaatsing en katheterligging 

 

Interventie 

 

• Controleer doorgang en spoel indien nodig 

• Vervang katheter bij herhaalde lekkage 

• Bespreek blaastraining of antispasmodica met arts 

 

6. Kathetergerelateerde huid- en weke delenproblemen 

 

Wat is het? 

De huid rondom de katheterinvoer of fixatie kan geïrriteerd raken of wondjes vertonen. Vooral bij suprapubische katheters is wondverzorging cruciaal. 

 

Oorzaken 

 

• Slechte fixatie of trekkracht op slang 

• Lekkage van urine op de huid 

• Allergie voor plakmiddelen of latex 

• Inadequate verzorging insteekopening 

 

Symptomen 

 

• Roodheid, jeuk, schilfering 

• Open huid of smetten 

• Pijn of gevoeligheid bij aanraking 

• Ontstekingsverschijnselen 

 

Preventie 

 

• Goede fixatie met huidvriendelijke fixatiemiddelen 

• Beschermende huidbarrièrecrèmes gebruiken 

• Dagelijks inspecteren en reinigen van huid en insteekopening 

 

Interventie 

 

• Huid verzorgen en beschermen tegen vocht 

• Wissel fixatiepunt regelmatig 

• Wondzorg toepassen volgens protocol 

• Raadpleeg wondverpleegkundige bij chronische problemen 

 

7. Psychosociale complicaties 

 

Wat is het? 

De aanwezigheid van een katheter kan leiden tot schaamte, angst, frustratie of een gevoel van afhankelijkheid, zeker bij langdurig gebruik. 

Risicogroepen 

• Jongere patiënten 

• Thuiswonenden 

• Patiënten met beperkte mobiliteit of communicatieproblemen 

Signalering 

• Vermijden van sociale activiteiten 

• Emotionele terugtrekking 

• Klachten over lichaamsbeeld of geur 

• Angst voor lekken of zichtbaarheid 

Verpleegkundige rol 

• Toon begrip en normaliseer gevoelens 

• Geef duidelijke informatie over hygiëne, discretie en gebruik 

• Ondersteun zelfstandigheid waar mogelijk (bijv. zelfkatheterisatie) 

• Verwijs naar psychosociale zorg indien nodig 

 

Conclusie 

 

Complicaties bij blaaskatheters komen regelmatig voor, maar zijn in veel gevallen te voorkomen of goed te behandelen. Voor verpleegkundigen ligt hier een belangrijke taak: alert observeren, preventieve zorg toepassen, en waar nodig tijdig ingrijpen of opschalen naar arts of specialist. 

Een veilige en verantwoorde katheterzorg vraagt om: 

• Kennis van verschillende kathetertypes en hun risico’s 

• Regelmatige beoordeling van de noodzaak tot katheterisatie 

• Nauwkeurige registratie en communicatie binnen het zorgteam 

• Respect voor het comfort, de autonomie en de waardigheid van de patiënt 

Door goede scholing, heldere protocollen en patiëntgerichte zorg kunnen we de kwaliteit van katheterzorg naar een hoger niveau tillen. Wil je meer informatie over onze katheters? kijk dan snel op onze webshop: katheters